16. yüzyılın 4. çeyreğinin başlarında, 1576 yılıdır ve dönemin Osmanlı İmparatorluğu sultanı 3.Murad’dır. 3. Murad’ın en bilinen özelliği ise fallara çok meraklı olmasıdır. Sarayda ki özel falcısı da, dönemin en nüfuzlu kişilerinden biri olmuştur. Muhtemelen falcısı astrolojiyi kullanıyor olmalı ki, falcısının etkisiyle yine dönemin en önemli bilginlerinden olan astronom, matematikçi Takiyüddin Mehmet Efendi’ye Tophane yakınlarında bir rasathane kurdurur.
Osmanlı İmparatorluğu’nun o günlerdeki güç ve zenginliği değerlendirildiğinde İstanbul, döneminin en önemli bilim ve gözlem merkezine kavuşmuştur. 1577 yılına gelindiğinde bir ramazan ayında, gece Takiyiddün Mehmet Efendi rasathanede çalışırken bir anda gökyüzünde bir kuyruklu yıldız belirir. Bu olay Takiyüddin Mehmet Efendi için uzayda görülebilecek muhteşem bir olaydır ve 40 gün boyunca gözlem yaparak hesaplamalar ile uğraşır. Kuyruklu yıldız çıplak gözle de izlenebildiğinden (1997 yılında izlediğimiz gibi) halk arasında çeşitli söylentiler başlar. O dönemde astronomi bilimi henüz gelişmemiş ve halk halen Dünya’nın bil cümle alemin merkezi ve hatta düz olduğuna inanmaktadır. Her akşam görülen kuyruklu yıldızın ise melek olduğuna inanırlar. Gökyüzünde yıldızlardan daha parlak Güneş ve Ay’dan daha uzun o ışıklı siluet olsa olsa bir melek olabilir. İstanbul’da Takiyüddin Mehmet Efendi dışında hiç kimse o cismin bir kuyruklu yıldız olduğunu bilmez ve söylese de inanmazlar. Halk arasında bir dedi kodu çıkar. Sonuç olarak bu melektir ve her akşam gökyüzündedir. Rasathane de ise bir adam o meleği kendine yakınlaştırarak bacaklarını izlemektedir. Olacak iş mi bu? Dönemin Şeyhülislam efendisi Padişah’a giderek bu tür gözlemevlerinin felaket getireceğine delalet olduğunu söyleyerek yıkılmasını istese de Takiyüddin Mehmet Efendi ile görüşen Padişah 3. Murad Rasathaneyi yıkmaktan vazgeçer. Aynı dönemde yani 1577 yılında İran ile Osmanlı İmparatorluğu arasında savaş çıkmıştır. Mehmet Efendi matematikçi ve bilim adamıdır. Doğal olarak güçler dengesini de bilmektedir. Bu savaşın galibinin Osmanlı olacağını ön gördüğünden Padişah’ı görüşmesinde , rasathane sayesinde İran’dan çok büyük bir zafer müjdesinin geleceğini gördüğünü söyleyerek yıkılmaması için ikna etmiştir. Sonuç olarak zafer müjdesi gelir ve rasathane kurtulur. (Bir bilim adamının cehalet ve hurafeler karşısında nelerle uğraştığına bakınız)
Lakin Şeyhülislam Efendinin Rasathane ile sorunu bitmemiştir. İstediği malzemeye 1580 yılında kavuşur. İstanbul’da Avrupa kaynaklı veba salgını başlar. İnsanlar veba salgınından ölmeye başlar. (İstanbul da Muhtemelen 9000 civarında insan ölmüştür) Şeyhülislam efendi bu felaketin lanet olası Rasathane’nin getirdiğine Padişah 3. Murad’ı ikna eder ve Şeyhülislamın fetvası alınarak Osmanlı donanması tarafından rasathane top ateşine tutularak yıkılır. Bu olaydan sonra Osmanlı İmparatorluğunda bir gözlem evinin yapılması için tam 300 yıl beklenecektir. NETİCETEN, ilimle gidilmeyen yolun sonu karanlıktır. (H. Bektaşi Veli). Bir gün benim söylediklerimle bilim ters düşerse bilimi seçiniz. (M. Kemal ATATÜRK) Yine salgın var, o kafa ile bugünkü müptezel kafa arasında fark yok. Bilim adamlarımızı ve merkezlerimizi koruyalım.
Olgun YÜKSEL
